Stel je voor: het is een ijskoude ochtend in februari 1702. De zon is nog maar net op, de adem van de mensen dampt in de vrieslucht, en op de deel – dat is het werkgedeelte van een boerderij – klinkt het geluid van schuifelende voeten, hout dat kraakt… en ineens: boem!
Wat begon als een gewone werkdag op de boerderij van Albert Jans op de Wae, vlakbij Hattem, eindigde in een flinke knokpartij tussen twee knechten. En het begon allemaal met één opmerking.
Jan Berents, bouwknecht van Albert Jans, zegt zuchtend tegen zijn collega:
“ghij kompt nogh al eens voor den dagh.“
Niet echt een compliment. Meer iets van: “Zo, je bent ook eindelijk uit je bed gekomen?”
Ploegjongen Jan Stevens laat zich niet kennen:
“Dat gaet nogal hen.”
Met andere woorden: bemoei je met je eigen zaken.
En toen… brak de pleuris uit.
Zonder nog iets te zeggen, grist Jan Berents een schuddegavel (een soort houten paal die werd gebruikt om het koren op te schudden) van de muur en slaat Jan Stevens er flink mee af. Gewoon, pats! Alsof hij op een hooibaal mepte in plaats van op een mens.
Maar Jan Stevens stond niet met lege handen. Hij had net een ladder vast – en die smeet hij recht op Jan Berents af, vol op het lijf.
Daarmee was het gevecht nog niet voorbij. Jan Berents, woedend, pakt nu een vlegelknuppel (ja, dat middeleeuwse ding waarmee je koren uit de aren slaat) en ramt Jan Stevens ermee in de zij én op zijn hoofd. Resultaat: een gat in het hoofd en een hoop pijn.
🩹 En toen kwam de rechtbank eraan te pas.
Twee dagen later, op 9 februari, stond Jan Berents voor de rechter in Hattem. Er waren getuigen – onder wie Jan Stevens zelf, maar ook Derck Heijmens, die alles gezien had. De rechters geloofden hun verhaal.
De uitspraak?
Jan Berents werd schuldig bevonden. Hij moest een boete betalen. Daarvan ging twaalf gulden naar Jan Stevens, als schadevergoeding voor “pijn en smert”. Ook moest Jan het verloren meesterloon en alle proceskosten ophoesten. En dat allemaal binnen 14 dagen, anders… tja, dan zouden er vast nóg vervelendere dingen gebeuren.
💬 Wat deze zaak laat zien?
Zelfs op het platteland in 1702 – waar je eerder een schop of een vlegel dan een advocaat tegenkwam – kon een ruzie om een lullige opmerking flink uit de hand lopen. En hoewel de klappen toen wat harder aankwamen, was de les hetzelfde als nu: denk even na voor je iets zegt. Of mept.
🔍 Bron: Oud Rechterlijk Archief, Criminele Rechtspraak Hattem 1628–1713, inv. 2
📅 Datum van het incident: 7 februari 1702
Zin in meer van dit soort waargebeurde knokverhalen uit het verleden? Laat je horen in de reacties of deel ‘m met je geschiedenismaatje! 💥🧑🌾🪓
